Planeet met Bier

“Wees zuinig op de Aarde. Het is de enige planeet met bier”; zo begon ik in oktober 2018 mijn gastcollege duurzaamheid bij de universiteit Twente.

Een half jaar eerder kwam de uitnodiging. De Universiteit zocht gastdocenten die een college wilden verzorgen over duurzaamheid. Bij rondvraag was mijn naam gevallen. Voor mij een verrassing want ik heb niks met duurzaamheid. Maar ik heb me laten overtuigen en zo stond ik een paar maanden later voor een zaal met ongeveer 30 studenten en ik begon met Bier.

Maar ik heb niks met duurzaamheid. Wel met energie besparen, zuinig omgaan met schaarse (bouw)materialen, zorgvuldig inpassen van objecten in het landschap, bijdragen aan een ecologisch goed functionerend watersysteem en een prettige woonomgeving voor mensen; om maar eens een paar doelen te noemen.

Maar dat is toch allemaal duurzaamheid? Misschien, maar om invulling te geven aan duurzaamheid zal je moeten specificeren wat je bedoelt, anders blijft het een inhoudsloos stickertje.

Stralende bananen

Ik stel een vraag aan de zaal: “Kan je in Nederland legaal een radioactief voorwerp kopen en zo ja, waar?”. Het blijft stil. Dan gaat aarzelend één vinger omhoog: “Ja, ik denk van wel”. Ik vraag waarom. “Anders zou u de vraag niet stellen”, is het antwoord. Heerlijk! Het antwoord is inderdaad “Ja, dat kan en gewoon bij uw lokale Supermarkt”. Het levensgevaarlijke voorwerp staat hieronder.

Ik bedenk voor mijn colleges altijd een specifiek leerdoel. En deze keer is mijn doel om de studenten aan te zetten tot zelf nadenken en niet klakkeloos alles te geloven wat ze horen en lezen. De Banaan is een goede oefening.

Waarom wil ik de studenten aanzetten tot kritisch nadenken?

De berichten over de wereld in de populaire media lijden aan oversimplificatie. Men wekt de indruk dat we leiden onder een enorm klimaatprobleem en dat we dat eenvoudig kunnen oplossen door draconisch in te grijpen in ons energiegebruik en de wijzen van opwekking.

Die doelen zijn sympathiek en als ingenieurs worden we besteld om ze te realiseren. Maar voor echte oplossingen moet je de realiteit kennen en dan zijn de media-verhalen een slecht startpunt.

Energiegebruik

Het energiegebruik van de mensheid is gigantisch en wordt voor ongeveer 85 % geleverd door fossiele brandstoffen. Projecties van het Internationale Energieagentschap geven aan dat dit richting 2050 daalt…. tot ruim 70 % van een dan verder gestegen energie-gebruik. Grote landen als India en China gaan zich de komende decennia sterk ontwikkelen. Ik heb zelf gewerkt in Zuid-Korea en ken daardoor de “drive” die er in dit soort groeiende economieën zit; dat hou je niet tegen al zou je dat willen.

Zeespiegel

De zeespiegel stijgt. In de metingen waarover ik zelf beschik (vanaf 1850) met een constant tempo. Her en der zijn studies te vinden van de zeespiegelstijging elders; hetzelfde beeld, stijging maar geen versnelling. Dat wringt met de projecties die wijzen op een toenemend tempo van de zeespiegelstijging.

Volgens het IPCC is de invloed van menselijk CO2 op het klimaat merkbaar vanaf 1950 met een versnelling van de zeespiegel vanaf 1970. In de metingen zien we die niet. De waarnemingen laten zich daarom alleen verklaren als tegelijk met toenemende menselijke invloed een andere (natuurlijke) oorzaak van de stijging in gelijke mate is afgenomen. Niet onmogelijk maar zeer onwaarschijnlijk.